رشد الگوی تغییر قابلیتهای انسان است که از لحظه لقاح شروع میشود و تا آخر عمر ادامه می یابد. رشد در اکثر مقاطع روندی افزایشی دارد، اما در برخی مقاطع نیز روندی نزولی دارد.
نکته ۱: هرچه دستگاه عصبی موجود زنده پیچیده تر باشد دوره رشد او نیز طولانی تر است.
تعامل سرشت و تربیت
روان شناسان رشد با چگونگی و چرایی جنیدهای مختلف رشد و تحول کنشهای انسان در طول زندگی سر و کار دارند، از جمله
الف) رشد جسمانی: مانند تغییرات قد و وزن و کسب مهارتهای حرکتی که روان شناسان این فرایندهای رشد جسمی را رسش مینامند.
(ب) رشد شناختی: مانند تغییرات فرایندهای تفکر حافظه و توانایی های زبانی
ج) رشد اجتماعی و شخصیت: مانند تغییرات مفهوم خویشتن هویت جنسیتی و رابطه با دیگران
این فرایندها به فرایندهای شناختی شکل میدهند و فرایندهای ،شناختی فرایندهای اجتماعی هیجانی را دامن میزنند و محدود میکنند. فرایندهای جسمی هم بر فرایندهای شناختی تأثیر می گذارند.
نظریه لاک: لاک معتقد بود همه دانش ما از طریق حواس به دست میآید یعنی حاصل تجارب ماست و هیچ دانش یا ،اندیشهای درونی و ذاتی نیست.
نظریه تحولی داروین: داروین بر بنیاد زیستی رشد انسان تأکید داشت که منجر به بازگشت نظریه وراثت شد.
رفتارگرایانی چون واتسون و اسکینر سرشت انسان را کاملاً قابل انعطاف میدانستند و این نکته را مطرح میکردند که آموزش اولیه میتواند کودک را به هر نوع بزرگسالی تبدیل کند.
امروزه اغلب روان شناسان نه سرشت و نه تربیت هیچ کدام را به تنهایی عامل اصلی رشد نمیدانند بلکه معتقدند این دو در جهت هدایت رشد دائماً با هم در تعامل اند.
نکته ۲: سرعت اکتساب مهارتها نه سطح نهایی آنها از محیط تأثیر می پذیرد.
مراحل رشد
بعضی از روان شناسان مراحل رشد را شامل گامهای مجزا و از نظر کیفی متمایز میدانند و برخی آن را شامل مراحل پیوستهای میدانند که نمی توان آنها را از یکدیگر مجزا کرد اما روان شناسان رشد تعریف دقیق تری از مرحله دارند.
از نظر آنان مرحله:
(الف) رفتارها حول موضوعی بارز یا مجموعه خصوصیات به هم پیوسته ای سازمان بافتهاند.
ب رفتارهای هر مرحله با رفتارهای مرحله ی قبل و بعد تفاوت کیفی دارند.
ج این مراحل و ترتیب و توالی آنها در همه ی کودکان یکسان است.
عوامل محیطی ممکن است رشد را کند یا تند ،کنند ولی ترتیب توالی مراحل ثابت است کودک نمیتواند بدون گذر از مرحله ی قبل به مرحله ی بعدی برسد.
نظریه پردازان مرحله ای تواناییهای کودکان را غالباً کمتر از آنچه هست ارزیابی کرده اند.
مفهوم دوره های حساس دوره های سرنوشت سازی در زندگی فرد است که طی آنها باید رویدادهای خاصی صورت گیرد تا رشد طبیعی میسر شود. در مورد بعضی از جنبه های رشد جسمانی جنین انسان، دوره های حساس نیز وجود دارد برای مثال، دوره ی استان تا اگر ار هفتگی بعد از لقاح، دوره حساسی برای رشد طبیعی اندامهای جنسی محسوب میشوند پس از تولد دوره حساسی برای رشد بینایی وجود دارد. اگر آب مروارید کودکانی که با این بیماری متولد میشوند تا هفت سالگی درمان شود بینایی آنها تقریبا به صورت طبیعی رشد میکند ولی فقدان بینایی کافی طی هفت سال اول زندگی منجر به ضعف شدید و دائمی این حس خواهد شد وجود دورههای حساس در زمینه رشد روانی کودک به اثبات نرسیده است در زمینه رشد روانی کودک بهتر است بگوییم دوره های حساس به معنای دوره های مهم وجود دارد؛ دوره هایی که برای حوزه خاص از رشد، بهینه محسوب میشوند. اگر در این دوره ها رفتار خاصی استقرار پیدا نکند ممکن است بعدها به حد بالقوه ،نرسد، نه اینکه به طور کامل از بین رود. دوره پیش دبستانی دوره مهمی برای کسب زبان است کودکانی که تا سن ۶ یا ۷ سالگی تجربه کافی زبانی ندارند ممکن است به طور کامل موفق به اکتساب مهارتهای زبانی نشوند.
بدون دیدگاه